Bu yazıda dış mekanlarda mimari fotoğraf çekerken önce perspektif kontrolü sağlayan özel ekipmanla çalışmadığımız durumları ve sonra eğilme-kayma (tilt-shift) objektiflerin kayma özelliğini kullanarak perspektifi çekim sırasında nasıl düzelteceğimizi inceleyeceğiz.
Perspektif çizimi yaparken kullanılan teknik ve kuralların çektiğimiz fotoğraflarda da geçerli olduğunu görürüz. Bu nedenle önce bu tür fotoğrafları çekerken işimize yarayacak perspektif bilgilerine kısaca bir göz atalım.
Perspektif, fotoğraf makinesi ve fotoğrafladığımız nesnenin birbirine ve nesnenin ufuk hattına olan konumuna göre farklı etkiler oluşturur. Konuyu birkaç durumda inceleyelim.
Durum 1:
Nesne ufuk hattının aşağısında ve nesne ile fotoğraf makinesi birbirine düşey düzlemde paralel
Şekil 1
Bu durumda fotoğrafladığımız nesnenin tümü görüş seviyemizin başka bir deyişle ufuk hattının altında konumlanmıştır. Yukarıdaki şeklin üst kısmında fotoğraf makinesiyle nesnenin ufuk hattına ve birbirlerine olan konumlarını yandan kesit olarak göreceksiniz. Şeklin alt kısmında ise nesnenin fotoğrafta alacağı görünüm ifade edilmeye çalışılmıştır.
Nesne ile fotoğraf makinesi birbirlerine düşey düzlemde paraleldirler. Bu durumda fotoğrafta ufuk hattı üzerinde iki adet birleşme (kaçış) noktası oluşur. Şekilde kırmızı kesikli çizgilerle gösterilen kaçış çizgileri yatayda ufuk çizgisi üzerindeki birleşme noktalarında birleşirken dikeyde paralel olarak sonsuza uzanırlar. Nesne ile fotoğraf makinesi birbirlerine düşey düzlemde paralel olduğu için dikey çizgiler paralel olarak sonsuza uzanır.
Durum 2:
Ufuk hattı fotoğrafladığımız nesnenin ortasından geçiyor ve nesne ile fotoğraf makinesi birbirine düşey düzlemde paralel
Şekil 2
Bu durumda ufuk hattı fotoğrafladığımız nesneye ortalanmış durumdadır. Yukarıdaki şeklin alt kısmında fotoğraf makinesiyle nesnenin ufuk hattına ve birbirlerine olan konumlarını yandan kesit olarak göreceksiniz. Şeklin üst kısmında ise nesnenin fotoğrafta alacağı görünüm ifade edilmeye çalışılmıştır.
Bu durumda fotoğrafta ufuk hattı üzerinde iki adet birleşme noktası oluşur. Nesne ile fotoğraf makinesi bir birlerine düşey düzlemde paraleldirler. Şekilde kırmızı kesikli çizgilerle gösterilen kaçış çizgileri yatayda ufuk çizgisi üzerindeki birleşme noktalarında birleşirken dikeyde paralel olarak sonsuza uzanırlar. Nesne ile fotoğraf makinesi birbirlerine düşey düzlemde paralel olduğu için dikeyi çizgiler paralel olarak sonsuza uzanır.
Durum 3:
Nesne ufuk hattının yukarısında ve nesne ile fotoğraf makinesi birbirine düşey düzlemde paralel
Şekil 3
Bu durumda fotoğrafladığımız nesnenin tümü görüş seviyemizin başka bir deyişle ufuk hattının yukarısında konumlanmıştır. Yukarıdaki şeklin üst kısmında fotoğraf makinesiyle nesnenin ufuk hattına ve birbirlerine olan konumlarını yandan kesit olarak göreceksiniz. Şeklin alt kısmında ise nesnenin fotoğrafta alacağı görünüm ifade edilmeye çalışılmıştır.
Nesne ile fotoğraf makinesi birbirlerine düşey düzlemde paraleldirler. Bu durumda fotoğrafta ufuk hattı üzerinde iki adet birleşme noktası oluşur. Şekilde kırmızı kesikli çizgilerle gösterilen kaçış çizgileri yatayda ufuk çizgisi üzerindeki birleşme noktalarında birleşirken dikeyde paralel olarak sonsuza uzanırlar. Nesne ile fotoğraf makinesi bir birlerine düşey düzlemde paralel olduğu için dikey çizgiler paralel olarak sonsuza uzanır.
Durum 4:
Nesne tabanı ufuk hattının üstünde ve nesne ile fotoğraf makinesi birbirine düşey düzlemde paralel
Şekil 4
Bu durumda fotoğrafladığımız nesnenin tabanı ufuk hattına oturmuş durumdadır. Yukarıdaki şeklin üst kısmında fotoğraf makinesiyle nesnenin ufuk hattına ve birbirlerine olan konumlarını yandan kesit olarak göreceksiniz. Şeklin altında ise nesnenin fotoğrafta alacağı görünüm ifade edilmeye çalışılmıştır.
Bu durumda fotoğrafta ufuk hattı üzerinde iki adet birleşme noktası oluşur.Nesne ile fotoğraf makinesi bir birlerine düşey düzlemde paraleldirler. Şekilde kırmızı kesikli çizgilerle gösterilen kaçış çizgileri yatayda ufuk çizgisi üzerindeki birleşme noktalarında birleşirken dikeyde sonsuza uzanırlar. Nesne ile fotoğraf makinesi bir birlerine düşey düzlemde paralel olduğu için dikey çizgiler paralel olarak sonsuza uzanır.
Durum 5:
Nesne tabanı ufuk hattının üzerinde ve nesne ile fotoğraf makinesi birbirine düşey düzlemde paralel değil
Şekil 5
Bu durumda fotoğrafladığımız nesnenin tabanı 4. durumdaki gibi yine ufuk hattına oturmuş durumdadır. Bu durumdaki farklılık fotoğraf makinesi ile nesnenin düşey düzlemde paralel olmamalarıdır. Düzlemleri arasıda bir açı oluşmuştur. Yukarıdaki şeklin üst kısmında fotoğraf makinesiyle nesnenin ufuk hattına ve birbirlerine olan konumlarını yandan kesit olarak göreceksiniz. Şeklin alt kısmında ise nesnenin fotoğrafta alacağı görünüm ifade edilmeye çalışılmıştır.
Bu durumda fotoğrafta ufuk hattı üzerinde yine iki adet birleşme noktası oluşurken, nesne ile fotoğraf makinesi düzlemleri arasında açı olması nedeniyle yukarıda yeni bir birleşme noktası daha oluşur. Şekilde kırmızı kesikli çizgilerle gösterilen kaçış çizgileri yatayda ufuk çizgisi üzerindeki birleşme noktalarında birleşirken incelediğimiz ilk dört durumdan farklı olarak dikeyde de yukarıdaki birleşme noktasında birleşir. Nesne ile fotoğraf makinesi bir birlerine düşey düzlemde paralel olmadığı için dikey çizgiler paralel olarak sonsuza uzanamaz ve yukarıda oluşan birleşme noktasına uzanır.
Perspektif ile ilgili bilgilere kısaca göz attıktan sonra şimdi dış mekanlarda mimari ögelerle yaptığımız çalışmalarımıza değinelim.
Mimari ögeleri fotoğraflarken bize perspektifi denetleme olanağı veren özel ekipman ile çalışmıyorsak yukarıdaki durumlarla karşılaşırız. Stüdyoda ürün fotoğrafı çekerken de ürünün geometrisine göre benzeri durumları yaşıyoruz.
Perspektif kontrolü sağlamayan ekipman ile çalışırken nesnenin fotoğrafı tam olarak doldurması ya da fotoğrafa dengeli dağılması istenilen bir çok fotoğrafımız Durum 5’de olduğu gibidir. Mimari ögeyi kadraja almak için düşey düzlemde paralelliği bozar ve makinemizin objektifini yukarıya doğru kaldırırız. Bu durumda mimari öge perspektifin kuralları gereği yukarıya doğru daralır. Dikey çizgiler paralelliğini yitirir. Durum 5, bu kez bir fotoğraf yardımıyla aşağıda örneklenmektedir.
Şekil 6
Mimari ögenin dikey çizgileri arasındaki paralelliğin yukarıdaki gibi bozulmasını istemiyorsak fotoğraf makinemiz ile mimari ögenin dikey düzlemleri birbirine paralel olmalıdır. Bunu sağlamak için perspektif kontrolü sağlamayan ekipman ile çalışırken iki seçeneğimiz vardır. İdeal olan, fotoğraf makinemizi Durum 2’de olduğu gibi mimari ögenin yüksekliğinin orta noktasına konumlamaktır ki bu çoğu zaman olanak dahilinde değildir. Genellikle biz yer seviyesindeyizdir. Mimari ögeyi Durum 4’de olduğu fotoğraflarsak aşağıda Şekil 7’de ifade edilen sonuçla karşılaşırız.
Şekil 7
Perspektif bozulmasının önüne geçildi fakat kadrajımızın altında zorunlu bir boşluk oluştu. İstediğimiz kompozisyona ulaşmak için fotoğrafımızı kırparak düzenlememiz gerekecek.
Perspektife müdahale etmemize olanak sağlayan ve günümüzde bu düzeltme için en çok yeğlenen Eğilme-Kayma Objektifleri ile dış mekanlarda mimari ögelerin perspektiflerine nasıl müdahale edebildiğimizi inceleyelim.
Eğilme-Kayma objektiflerinin kayma özelliğini kullanarak fotoğrafta oluşacak perspektif etkiyi kontrol edebiliriz. Önce çizimlerle inceleyelim.
Şekil 8
Durum 4’de incelediğimiz senaryoya benzer bir durumun ifade edildiği yukarıdaki çizimde nesne ile aramızda olan mesafe yeterli olmadığından, makine ile mimari ögenin düşey düzlemlerini birbirine paralel tutarak nesneyi kadrajımıza tam alamayız.
Şekil 9
Bu sorunu Eğilme-Kayma objektifinin kayma özelliğini kullanarak çözebiliriz. Fotoğraf makinemizle mimari ögenin düşey düzlemlerinin birbirine paraleliğini bozmadan Eğilme-Kayma objektifini kaydırmaya başlayarak fotoğraf makinesinin orta ekseni ile objektifin orta eksenini birbirlerinden uzaklaştırdığımızda mimari nesnenin bakaçta yukarı yönde hareket ettiğini görürüz. Kadraj istediğimiz duruma gelene kadar kaydırma işlemini sürdürüp yeterli miktarda kaymayı sağladığımızda yukarıda görüldüğü gibi mimari nesnenin kadraja oturduğu, perspektifi düzgün olan bir fotoğrafa ulaşabiliriz.
EĞİLME-KAYMA OBJEKTİFİYLE ÇEKİLMİŞ ÖRNEK FOTOĞRAFLAR | |
DÜZELTİLMEMİŞ | KAYMA ÖZELLİĞİ KULLANILARAK DÜZELTİLMİŞ |
 |  |
 |  |
3 Yorum
Emeğinize sağlık, yazınızda kamera algılama mekanizması ile ilgili net bilgileriniz çok değerli.
Merak ettiğim bir unsur:
Tam merkezinden çekebileceğimiz bir nesne düşünelim, mesela kolay olsun diye bir pencere boşluğu diyelim; resmini çektiğimiz bir nesnenin eni ile birlikte sapması olmaksızın derinlik orantısı da muhafaza edilebilir mi acaba?
Çok teşekkür ederim
Demek istediğim, nispeten küçük bir nesne baz alınınca, orantı sapmaları ne kadar kontrol edilebilir.
Perspektifin kurallarının nesnenin boyundan bağımsız çalıştığını düşünüyorum. Nisbeten küçük nesneler dediğinizde örneğin stüdyoda ürün fotoğraflarında da aynı kontrollerı sağlamak mümkün olacaktır.